سپهرپیام، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به معضل بی‌دانشی در کشاورزی امروز همدان از مدیران آینده جهاد کشاورزی استان همدان خواست دانش را وارد مزارع کنند.

براساس آمارهای موجود، تولید محصولات کشاورزی و استراتژیک و تامین 80 درصد مواد غذایی مورد نیاز و اشتغال حدود یک پنجم شاغلان کشور در این بخش و جمعیتی در حد 25 میلیون نفر نشانگر اهمیت کشاورزی در اقتصاد کشور است، استان همدان نیز با 117 هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی و تولید چهار و نیم میلیون تن انواع محصولات، 29 درصد اشتغال استان را به خود اختصاص داده است. 24 درصد از ارزش‌افزوده استان همدان مربوط به بخش کشاورزی است که سه و دو دهم ارزش‌افزوده کشاورزی کشور را تشکیل می‌دهد. بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده، ارزش ریالی تولیدات کشاورزی استان همدان معادل 66 هزار و 300 میلیارد ریال است. استان همدان در تولید محصولاتی همچون سیب زمینی با تولید 880 هزار تن، سیر با تولید 42 هزار تن و گردو با تولید 56 هزار تن، رتبه نخست کشوری را دارد. همچنین این استان در تولید جو با 230 هزار تن، انگور با تولید 420 هزار تن و یونجه با تولید 380 هزار تن رتبه سوم و در گیاهان دارویی با تولید 33 هزار تن رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.

در کنار این رتبه‌های درخشان باید به این نکته توجه نمود که از یک میلیون هکتار مساحت اراضی کشاورزی استان سالانه 4.8 میلیون تن محصول برداشت می‌شود و 87 درصد محصولات زراعی استان وابسته به آب است با اندک تاملی در میزان برداشت محصول در استان و این دو نکته که کشاورزی یکی از دو محور پیشرفت استان بوده و باید بتواند چرخ اقتصاد بخش اعظمی از مردم استان را به حرکت درآورده، رونق اقتصادی روستاها را تضمین کرده و از مهاجرت روستائیان جلوگیری کند نکته دوم که باید در حوزه کشاورزی استان مدنظر قرارگیرد تدوین و اجرای راهبردهایی برای تداوم کشت محصولات مورد نیاز استان و کشور با توجه به کاهش نزولات جوی، منابع آبی و تغییر اقلیم استان می‌باشد اما این هر دو محقق نشده و نمی‌شود مگر با اجرای فرایند تولید محصول و باز کردن پای دانش به مزارع، به نحویکه از کشاورزان گرفته تا باغداران و کارشناسان جهاد کشاورزی در این امر هم‌پیمان شده و به یک هم‌افزایی دست پیدا کنند.

با توجه به آغاز به کار دولت جدید و بالطبع تغییر کابینه مناسب دیدیم در سلسله گفت‌وگوهایی به نیازها و انتظارات فعالان عرصه‌های مختلف از دولت جدید و به ویژه سکانداران استانی حوزه‌های گوناگون بپردازیم لذا بر آن شدیم تا با دکتر محمد خانجانی عضو هیئت علمی گروه گیاهپزشکی دانشگاه بوعلی سینا درارتباط با انتظاراتش از مدیران آینده حوزه کشاورزی استان در دولت جدید ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

عضو هیئت علمی گروه گیاهپزشکی دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه امروز بخش کشاورزی استان از بی‌دانشی رنج می‌برد،گفت: اصلی‌ترین نیاز امروز کشاورزی خروج از این وضعیت است زیرا در شرایط کنونی در پی این بی‌دانشی درابعاد مختلف کشاورزی با مشکل مواجه هستیم مثلا در بخش مدیریت آب ما چنان که باید و شاید به صورت هدفمند و توامان با دانش روز جلو نرفتیم.

دکتر محمد خانجانی ادامه داد: درحال حاضر ما با کمبود آب مواجه هستیم بنابراین لازم است با مدیریت بستر یا آماده کردن زمین این مشکل را همراه علم روز حل کنیم زیرا با مدیریت بستر تعداد دفعات آبیاری کمتر شده و می‌توان ظرفیت نگهداری آب در داخل خاک را بالا ببریم.

وی با اشاره به آهکی بودن خاک اراضی کشاورزی همدان عنوان کرد: متاسفانه در حال حاضر مزارع همچون سالیان گذشته وبه صورت سنتی بذر پاشیده و محصول کشت می‌شود غافل از اینکه ما در رابطه با تهیه کردن بستر کشت باید نیازهای حیاتی بذر و گیاهان را متناسب با شرایط آب و هوایی و اقلیمی و غیره لحاظ کنیم.

این کارشناس کشاورزی با تاکید براینکه در حال حاضر چنین احساس نیازی دربین کشاورزان وجود ندارد گفت: برای مثال در سال جاری که میزان بارندگی بهتر ازسال گذشته بود ما شاهد وضعیت مطلوبی در میزان برداشت از گندمزار‌ها بودیم اما تضمینی وجود ندارد که اگرسال بعد میزان بارندگی کم بود بازهم بتوانیم این میزان برداشت را داشته باشیم چراکه مدیریت بستر همچنان دربین کشاورزان یک ضرورت نیست.

وی با تاکید براینکه ادامه روند فعلی درکشاورزی استان برای آینده این روند بنا به تغییرات آب و هوایی میسر نیست، عنوان کرد: بنده این مهم را به عنوان یک گیاهپزشک تصریح می‌کنم امروز باید مجهز به علم روز بود زیرا همه چیز متاثر از تغییر اقلیم دچار تحول‌شده برای مثال در رابطه با مبارزه با آفات دیگر تعداد دفعات سمپاشی که تا چند سال پیش جوابگوی مبارزه درمزارع بود پاسخگوی نیاز نیست زیرا براثرگرمای هوا دفعات تکثیر این آفات رو به ازدیاد است.

دکترخانجانی بر لزوم تجدید نظر اساسی در تمام عرصه‌های تولید از مدیریت بستر گرفته تا مدیریت آفات و بیماری‌ها عنوان کرد: این تغییر اساسی زمانی به صورت مطلوب اتفاق خواهد افتاد که ما مزارع کشاورزی را دانش‌محور کرده و به عبارتی دانش را وارد مزرعه کنیم.

وی با تاکید براینکه اگرچنین روندی در حوزه کشاورزی ما طی نشود نه تنها شاهد پیشرفت نخواهیم بود بلکه وضعیت ما بدتر ازقبل خواهد شد خاطر نشان کرد: اهیمت موضوع بدان جهت است که ما در گذشته برخی از نهاده‌ها را داشتیم اما امروز دیگر دسترسی لازم به آن‌ها وجود ندارد یا اینکه امروز اغلب آب محدودی که در دسترس کشاورزان قرار دارد گازدار است.

وی درپاسخ به این سوال که سال‌هاست بحث الگوی کشت یا مکانیزه کردن آبیاری از سوی مسئولان مطرح می‌شود به نظرشما مدیریت حوزه کشاورزی جدید در این عرصه باید چگونه عمل کند تا نتیجه مطلوب را شاهد باشیم، ابرازکرد: نکته کلیدی اینجاست که ما باید کلمه رسیدن به خودکفایی را در بسیاری از محصولات کشاورزی کنار بگذاریم چراکه این شعارها ما را درحوزه کشاورزی به بیراهه می‌کشاند.

این کارشناس کشاورزی در ادامه افزود: برای مثال اینکه باید خطاب به مدیران کشاورزی گفت اینکه عنوان می‌شود استان همدان مرکز گردوی کشور است مربوط به شرایط آب و هوایی قبل بوده بنابراین اگرقراراست این شرایط را حفظ کنیم باید به سمت کشت نهال‌های گردو‌یی پیش برویم که میزان تبخیر و تعرق آن‌ها کمتر است

وی با بیان اینکه حتی این مهم باید در کشت درختان در اطراف گلخانه‌ها نیز مورد توجه قرار گیرد عنوان کرد: درحال حاضر من دراطراف گلخانه‌ام سنجد کاشته و از ابتدای سال تاکنون تنها این درختان را دو بار آبیاری کرده‌ام چراکه میزان تبخیر و تعرق درخت سنجد در مقایسه با سایر گونه‌ها بسیار کمتراست.

وی با تاکید براینکه امروز علم و مهندسی ژنتیک و اصلاح نباتات این کمک‌ را در واقع در اختیار کشاورزی امروز قرارداده تا از طریق گونه‌های سازگاز نسبت به کشاوزی با بهروری بالا و متناسب بانیاز بازار اقدام کنند، بیان کرد: یقینا این مهم شدنی است زیرا امروز این نگاه در دنیا حکمفرماست و براساس آن حتی تواسته‌اند برنجی فاقد قند تولید کنند.

وی با بیان اینکه امروز برپایه دانش توانسته‌اند درمحصولی همچون برنج، ژنی که مولد کربوهیدرات است را خاموش می‌کنند اذعان کرد: آنچه مسلم است دانش‌بنیان کردن کشاورزی یک ضرورت برای کشاورزی استان است که باید آن را به باور کشاورز بدل کرد وگرنه اجرای دستوری آن قابل تحقق نیست چراکه اگر این روند به صورت دستوری بوده و متناسب با شرایط نباشد مثل سایر طرح‌ها درحوزه کشاورزی ناموفق خواهد بود.

وی با تاکید براینکه ارائه الگوی کشت بدون در نظر گرفتن شرایط محیطی و تکیه بر دانش، موفقیت را درپی نخواهد داشت،تصریح کرد: امروز کشاورزی ما به جای دانش متکی آسمان است یعنی اگر باران داشته باشیم محصول خوبی برداشت خواهیم کرد اما در غیراین صورت یقینا شرایط به صورت مطلوب پیش نخواهد رفت.

وی درپاسخ به این سوال که با توجه به تاکید شما بر استفاده از روش‌های علمی جدید آیا دراستانی همچون همدان با توجه به آنچه گفته شد امکان استفاده از ظرفیت گلخانه‌های تابع اقلیم فراهم است،گفت: آنچه مسلم است اینکه امرشدنی است زیرا از این ظرفیت دراغلب نقاط جهان استفاده کرده و تجربه موفقی بوده بنابراین همدان نیز از قاعده مستثنی نیست.

دکتر خانجانی با تاکید براینکه استفاده از ظرفیت گلخانه مدیریت کشت را بهبوده داده و بخش‌های مختلف موثر درکشاورزی را قابل کنترل می‌کند اذعان کرد: مسئله اینجا است که امروز دراستانی همچون همدان گلخانه‌ها فعلی که مساحتی بالغ بر 240 تا 250 هکتار را به خود اختصاص داده‌اند ضرورت‌های ابتدایی همچون استقرار تجهیزات جمع‌آوری و مدیریت آب باران را لحاظ نمی‌کنند بنابراین پیش از پرداختن به موضوع گلخانه‌ها تابع اقلیم دربدو امر باید به این نکته توجه کرد که امروز گلخانه‌های موجود را به تجهیزات مورد نیاز مجهز کنیم.

وی با تاکید براینکه امروز بیش از 99 درصد گلخانه‌ها استان فاقد چنین تجهیزاتی هستند گفت: مسئله اینجاست که متاسفانه این مهم درارزیابی‌ها برای اعطای مجوز بهره‌برداری و فعالیت این بخش حتی ازسوی کارشناسان جهاد کشاورزی نیز مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد این‌درحالی است که امروز اغلب گلخانه‌های ما مشکل اب داشته و از آب شور استفاده می‌کنند حال آنکه آب باران شیرین بوده و می‌توان از طریق نصب چند ناودان درگلخانه جمع‌آوری و استفاده کرد.

مع‌الوصف علاوه بر آنچه در خصوص دانش‌بنیان شدن کشاورزی در استان و درعین حال در سطح کلان کشاورزی ذکر چند نکته درخطاب به مدیران آینده حوزه کشاورزی استان خارج از لطف نیست نخست اینکه بسته‌های پیشنهادی که برای حمایت از کشاورزان در جریان هدفمند کردن یارانه‌ها ارائه شده، علاوه بر اینکه شفافیت لازم را ندارد، کشاورزان را با افزایش استفاده بی‌رویه از نهاده‌های کشاورزی روبه‌رو کرده است.

علاوه براین سهم 10 درصد بخش کشاورزی از منابع صندوق توسعه ملی بسیار ناچیز است، به جای کمک مالی در هدفمندی یارانه‌ها به بخش کشاورزی، هزینه‌های آب، برق، گاز، سوخت، تحصیل دانشگاهی و بیمه‌های درمانی کشاورزی را باید رایگان کرد.

از طرفی دانشجویان بخش کشاورزی بیکار که کم نیستند، را با دانش فنی روز دنیا به روستاها روانه کنیم، تا سطح علمی تولیدکنندگان را بالا برند

ازسوی دیگر دراستانی همچون همدان تشویق و ترغیب خرده‌مالکان به یکپارچه‌سازی و ایجاد تعاونی‌ و ممانعت از تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی و جنگل‌ها و تغییر کاربری آن‌ها، ویلاسازی و فعالیت‌های غیرمولد باید در دستورکار قرارگیرد.

درگام بعدی واردات فناوری روز دنیا، نهال‌ها و گونه‌های جدید از کشورهای پیشرفته در تولید محصولات کشاورزی که در افزایش تولید محصولات نقش موثری داشته و در مبارزه با آفات مقاوم تر هستند را نیز نباید از نظر دور داشت.