لالجین که به شهر سفال معروف است، بیش از 900 واحد خُرد، کوچک و متوسط در حوزه تولید، تکمیل و فروش سفال و سرامیک دارد؛ طوری که بیش از 60 درصد مردم این شهر در حوزه صنعت سفال و سرامیک اعم از تولید، تکمیل، فروش، صادرات و غیره فعال هستند.

لالجین دارای پیشینه سفال‌سازی 700 الی یک‌هزار سال است که درحال حاضر سفال‌گری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رشته‌های صنایع ‌دستی استان همدان شهرت جهانی دارد.

از دیرباز صنعت سفال ایران با نام لالجین عجین شده است و هنرمندان این خطه از سالیان دور این هنر آبا و اجدادی را به نسل بعدی منتقل کرده‌اند، به‌طوری که امروز لالجین آوازه بسیار دارد و در سال 95 به نام شهر جهانی سفال به جهانیان معرفی شد.

امروز سفال تنها یک هنر نیست، بلکه یک صنعت مهم و استراتژیک است؛ صنعتی که در سالیان اخیر در اقتصاد و توسعه گردشگری لالجین نقش مهمی داشته و اکثر جوانان و مردم این شهر در کارگاه‌ها و مراکز فروش مشغول به فعالیت بودند و لالجین یکی از قطب‌های گردشگری و اقتصاد استان محسوب می‌شد.

اما درحال حاضر سفال لالجین به‌دلیل تعطیلی دوساله بازار در پی شیوع بیماری کرونا، افزایش هزینه و مالیات، تعدیل نیرو و غیره، حال خوبی ندارد؛ چراکه این چالش‌ها تأثیر مستقیمی بر وضعیت معیشتی مردم گذاشته است و امروز هنرمندان و فعالان این عرصه چشم‌انتظار حمایت مسئولان استان و وزارت گردشگری هستند.

در همین راستا با تعدادی از سفال‌گران لالجینی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:

یکی از سفال‌گران لالجینی با بیان اینکه بالغ‌بر 25 سال است که در حوزه سفال و سرامیک فعال هستم، عنوان کرد: حال سفال لالجین و سفال‌گران اصلاً خوب نیست و امسال به‌دلیل افزایش قیمت‌ کالاهای اساسی، مردم و مسافرها استقبال چندانی از وسایل تزئینی همانند سفال نمی‌کنند.

جواد ارغوانی‌هادی با بیان اینکه قیمت مواد اولیه ازجمله خاک نسبت به سال‌های گذشته چندین‌برابر شده است، ابراز کرد: هزینه‌های ثابت ازجمله سوخت، آب، برق، حقوق، دستمزد و غیره نسبت به سال‌های گذشته چندین‌برابر شده است.

وی با بیان اینکه استقبال مردم از سفال سنتی کمتر شده و اکثراً تمایل به خرید سفال‌های سرامیکی دارند، اذعان کرد: هر دوماه شاهد افزایش و نوسانات قیمت مواد اولیه هستیم.

مدیر کارگاه سفال ارغوان با بیان اینکه افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه باعث گران شدن محصول نهایی می‌شود، افزود: در گذشته اکثر مسافر‌هایی که به لالجین سفر می‌کردند با دست پُر این شهرستان را ترک می‌کردند، اما درحال حاضر کمتر فردی قادر به خریدن محصولات تزئینی و لوکس است.

ارغوانی‌هادی با بیان اینکه بیش از 80 درصد کارگاه‌های سفال تعطیل شدند، اظهار کرد: متأسفانه به‌دلیل عدم دسترسی به خاک سفال و حمایت مسئولان، بسیاری از سفال‌کاران دست از کار کشیده و کارگاه خود را تغییر کاربری می‌دهند و یا به‌صورت دائمی تعطیل می‌کنند.

وی با بیان اینکه به‌دلیل تعطیلی و تبدیل کارگاه‌ها بسیاری از نیروها و کارگران بیکار شدند، عنوان کرد: به دلیل عدم حمایت دولت، سفالگران نمی‌توانند هنر خود را به‌روزرسانی کنند؛ به‌طور مثال درحال حاضر کوره‌های مدرن سفال در بازار‌های جهانی موجود است، اما سفالگران لالجینی نمی‌توانند آن را تهیه کنند.

این سفال‌کار همدانی با بیان اینکه نفس‌های استفاده از سفال سنتی به شماره افتاده است و اکثر افراد متقاضی استفاده از سفال سرامیکی و غیره هستند، اذعان کرد: به‌دلیل ظاهر لوکس این اجناس، بیشتر مردم از این نوع کالاها استقبال می‌کنند.

ارغوانی‌هادی با بیان اینکه به‌دلیل کاهش استقبال مردم کشور‌هایی همچون عراق سفال لالجین را به نازل‌ترین قیمت می‌خرند، اظهار کرد: تولیدکنندگان سفال به‌دلیل کسادی بازار حاضر هستند هنر دست خود را به کمترین قیمت بفروشند.

  دلالان در بازار سفال زیاد شده‌اند

دیگر سفال‌گر لالجینی با بیان اینکه متأسفانه دلالان در بازار سفال زیاد شده‌اند و این امر سبب شده که سفال‌گران نتوانند به‌صورت مستقیم با مشتریان خارجی خود در ارتباط باشند، اذعان کرد: یکی از دلایل دیگر عدم ارتباط مستقیم سفال‌گران با خریداران، نداشتن کارت بازرگانی و سخت‌گیری در این حوزه است.

مجید ابراهیمی با بیان اینکه سفال‌گران لالجینی درحال حاضر با چالش‌های بسیار زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ابراز کرد: نرخ کمرشکن مالیات، افزایش بی‌رویه مواد اولیه، کاهش متقاضیان سفال و غیره باعث شده که حال سفال‌گران خوب نباشد.

وی با بیان اینکه از سال 1398 به‌دلیل شیوع بیماری کرونا و تعطیلی اصناف مختلف درآمد ما هم به میزان قابل توجهی کاهش یافت، یادآور شد: اگر مشکلات و چالش‌های این حوزه حل نشود، باید شاهد افول این صنعت در لالجین باشیم.

این سفال‌گر همدانی با بیان اینکه اکثر کارگاه‌های سفال در سال‌های اخیر تعطیل شدند و هم‌اکنون تعداد کارگاه‌های این شهرستان بسیار کم و محدود شده است، اظهار کرد: این درحالی است که قرار بود در دل این کارگاه‌ها نمایشگاه برگزار شود و گردشگران از آن دیدن کنند، اما اکنون بالغ‌بر 90 درصد کارگاه‌ها تعطیل شدند.

دیگر سفال‌گر لالجینی با بیان اینکه بالغ‌بر 60 درصد هزینه تولید افزایش یافته است، تصریح کرد: حقوق کارگر هم بالغ‌بر 50 درصد افزایش یافته است و این امر سبب شده که برخی از تولیدکنندگان نیروهای خود را تعدیل کنند؛ به‌طوری که قبلاً در هر واحد حدود 28 نفر فعالیت می‌کردند، اما درحال حاضر فقط هشت نفر مشغول کار هستند.

احمد قاسم‌زاده با بیان اینکه هزینه‌های تولید افزایش یافته است اما بازار کشش ندارد که قیمت کالا هم به همان نسبت زیاد شود، اذعان کرد: این امر باعث شده که سود تولیدکنندگان به‌شدت کاهش یابد.

وی با بیان اینکه هزینه اجاره‌بهای سالانه مغازه از 50 به 600 میلیون تومان رسیده است، افزود: در این راستا بسیاری از کارگاه‌ها تعطیل شدند و نیروهای آن به شهرستان‌های دیگر مهاجرت کردند

  فروش و صادراتمان نامناسب است

قاسم‌زاده با بیان اینکه این‌روزها وضع تولید، فروش و صادراتمان نامناسب است، اظهار کرد: با توجه به وضعیت گرانی مواد اولیه و نوسان قیمت، تولید محصول با مشکلاتی روبه‌رو شده، به‌نوعی که گاه حتی نمی‌توانیم لعاب آماده هم پیدا کنیم.

با توجه به آنچه گفته شد، لالجین که روزگاری شهر بدون بیکار تلقی می‌شد، این‌روزها با مشکلات تأمین مواد اولیه، بازار فروش و صادارت محصولات اصلی خود و نبود برندسازی مناسب در عرصه سفال و سرامیک روبه‌رو است؛ گرانی گاز و اجاره به حدی به فعالین و هنرمندان صنایع دستی در این شهرستان فشار آورده که شاهد خروج آن‌ها از بدنه صنایع دستی و ورود آن‌ها به مشاغل دیگر هستیم. زنگ خطری که به صدا درآمده است و درصورت عدم توجه به این موارد، نه‌تنها موضوع اشتغال را در استان همدان می‌تواند با چالش روبه‌رو کند، بلکه نام و نشان جهانی بر پیشانی این شهرستان را نیز پاک خواهد کرد.

این‌روزها کوچک‌ترین شهر جهانی جهان با مشکلات بزرگی دست‌وپنجه نرم می‌کند که یقیناً با کمی تلاش مضاعف مسئولان مرتبط، حل‌شدنی است؛ زیرا افزایش تعرفه گاز، بالا رفتن قیمت لعاب و عدم برگزاری نمایشگاه مسائلی نیستند که امکان حل شدن آن‌ها فراهم نباشد.

بدون شک مقصر مشکلات و معضلاتی که در لالجین وجود دارند، فقط ارگان‌های متولی نیستند و خود سفال‌گران و فعالین هم در ایجاد چالش‌ها دستی بر آتش دارند! چراکه سال‌ها ابتکاری در ساخت اجناس سفالی نداشته و هنوز همانند ده‌ها سال قبل به ساخت سفال می‌پردازند و این درحالی است که ذائقه و سلیقه مردم تغییر کرده و لازم است به‌روزرسانی در این حوزه انجام گیرد؛ از طرفی دیگر با وجود تعداد اپلیکیشن متعدد فروش و وب‌سایت‌های مختلف، شاهد عدم حضور فعالین و سفال‌گران در این حوزه هستیم و این درحالی است که فعالیت این افراد می‌تواند سبب رونق اقتصادی و گردشگری شود.