چک؛ از اعتبار تا زندان

ابزاری قدرتمند با لبه‌ای تیز‌؛ از قوانین تا خطرات سوءاستفاده

سپهرپیام، گروه خبر - بهروز حیاتبخش: چک، یکی از اسناد تجاری پرکاربرد که جایگزین پول نقد شده است، می‌تواند هم ابزاری مفید برای تسهیل معاملات باشد و هم تله‌ای خطرناک برای کسانی که از قوانین آن بی‌اطلاع هستند. در این گزارش، با محمدعلی صارمی، وکیل پایه یک دادگستری همدان، همراه می‌شویم تا از انواع چک، قوانین جدید چک صیادی، مجازات چک بلا محل و نکات کلیدی برای جلوگیری از سوءاستفاده از این سند تجاری مهم، بیشتر بدانیم.

در این خبر قصد داریم به موضوع چک و نکات کلیدی آن بپردازیم و برای آشنایی بیشتر با قوانین چک، به مصاحبه با محمدعلی صارمی، وکیل پایه یک دادگستری همدان، می‌پردازیم و به توضیحات ایشان در این زمینه اشاره می‌کنیم.

محمدعلی صارمی در ابتدای سخنان خود گفت: چک یکی از اسناد تجاری است که به جای پول نقد استفاده می‌شود و قانون‌گذاران چک را با این هدف ایجاد کردند تا متقاضی بتواند از آن به جای پول نقد استفاده کند.

وی افزود: به همین دلیل فرد مجبور نیست برای برقراری یک معامله، پول نقد با خود همراه داشته باشد.

وکیل پایه یک دادگستری همدان ادامه داد: دسته چک به متقاضیان واجد شرایط اعطا می‌شود و دسته چک‌هایی که توسط بانک‌ها صادر می‌شوند، مشمول تمام حمایت‌های قانونی هستند.

صارمی افزود: در چک، اطلاعات فردی مانند مبلغ، تاریخ صدور، نام طرفین معامله و مواردی از این دست ثبت می‌شود.

وی گفت: همچنین نسبت به کاربردی که چک دارند، انواع مختلفی از چک وجود دارد که عبارتند از: چک تایید شده، چک تضمین شده، چک مسافرتی و چک صیادی.

وکیل پایه یک دادگستری همدان افزود: چک عادی چکی است که اشخاص عهده بانک‌ها به حساب جاری خود صادر می‌کنند و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادرکننده آن ندارد.

صارمی گفت: چک تایید شده چکی است که اشخاص عهده بانک‌ها به حساب جاری خود صادر می‌کنند و توسط بانک محال‌علیه، پرداخت وجه آن تایید می‌شود.

وی ادامه داد: چک تضمین شده چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر می‌شود و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می‌شود.

این وکیل دادگستری همچنین گفت: چک مسافرتی چکی است که توسط بانک صادر می‌شود و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌گردد.

صارمی ادامه داد: چک صیادی از جدیدترین انواع چک است که با اعتبار و ضمانت بیشتری صادر می‌شود. این چک‌ها تنها توسط بانک‌ها صادر می‌شوند و بانک‌ها تمام این چک‌ها را در سامانه صیاد ثبت می‌کنند.

وی خاطرنشان کرد: این چک‌ها امنیت بیشتری دارند و از سال 1400 به جای چک‌های قدیمی صادر می‌شوند. چک‌های صیادی دارای یک کد یکتای 16 رقمی هستند و یکی از دلایل امنیت این چک این است که می‌توانید به کمک کد یکتا آن را استعلام بگیرید و به این ترتیب چک صیادی معتبر است.

این وکیل دادگستری ادامه داد: شرایط دریافت چک صیادی سخت‌تر است؛ به طوری که فرد باید برای 2 سال حساب بانکی داشته باشد و همچنین در صورتی که چک برگشتی داشته باشد، باید ابتدا اعتبارسنجی شده و سپس دسته چک برای او صادر می‌شود. رایج‌ترین کاربرد چک صیادی، استفاده در خریدهای اقساطی است.

صارمی در بخش دیگری از سخنان خود به مجازات و قوانین صدور چک بلا محل اشاره کرد و گفت: چک بلا محل چکی است که مبلغ کافی برای پرداخت آن در حساب موجود نیست. در صورتی که فرد چک بلا محل صادر کند، مشمول مجازات خواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: مجازات چک بلا محل بر اساس ماده 7 قانون چک اجرا می‌شود و این مجازات‌ها عبارتند از: 6 ماه حبس برای مبالغ کمتر از 1 میلیون تومان، 6 ماه تا 12 ماه حبس برای مبالغ 1 تا 5 میلیون تومان، 1 تا 2 سال حبس و 2 سال ممنوعیت استفاده از دسته چک برای مبالغ بیشتر از 5 میلیون تومان.

این وکیل دادگستری گفت: سازمان‌های دولتی در واحدهای دارایی و حسابداری خود مجاز به اخذ چک هستند تا بدهکاری‌ها یا پرداختی‌های خود را با شرایط قانونی از آن طریق اقدام نمایند.

صارمی ادامه داد: بر اساس مصوبات اخیر مجلس شورای اسلامی، معمولاً پس از صدور چک، وضعیت چک باید به نام خریدار ثبت شود. در غیر این صورت، مطالبه چک با مشکل مواجه خواهد شد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: مواردی که لازم است دارندگان چک و صاحبان حساب جاری رعایت کنند تا از دسته چک آنان سوءاستفاده نشود.

وکیل پایه یک دادگستری همدان یادآور شد: در هنگام نوشتن متن چک، خودتان متن چک را بنویسید و در قسمت مبلغ چک، هم تومان و هم ریال را قید کنید.

صارمی همچنین افزود: در قسمت "در وجه"، وجه را به اسم شخص بنویسید و تا حد امکان از نوشتن کلمه "حامل" خودداری کنید. بعد از اینکه اسم طرف را نوشتید، برای جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی، بنویسید که چک بابت چه چیزی صادر شده است.

وی گفت: پس از نوشتن عدد مورد نظر، برای جلوگیری از زیاد نمودن رقم، چسب نواری روی آن بچسبانید و سعی کنید از شتاب‌زدگی و عجله در نوشتن خودداری کنید و چک بدون قلم‌خوردگی باشد.

وکیل پایه یک دادگستری ادامه داد: در انتخاب امضا برای چک، سعی کنید از امضای ساده که قابل جعل باشد، خودداری کنید و زیر امضا، نام و نام خانوادگی را به همراه تاریخ با خط خود قید کنید. همیشه سعی کنید دسته چک را در جایی امن قرار دهید و از قرار دادن آن در جاهای متفرقه خودداری کنید. چنانچه چکی را بابت ضمانت یا تخلیه ملکی به طرف مقابل دادید، حتماً از او رسید اخذ کنید.

صارمی ادامه داد: در صورت پرداخت نشدن چک و برگشت خوردن آن، فرد باید دلیل برگشت خوردن چک را برای طرف مقابل توضیح داده و رضایت او را جلب کند. در این مواقع، صادرکننده چک در یک برگه، اطلاعات لازم و علت برگشت خوردن چک را توضیح داده و آن را امضا کند. امضای این برگه حتماً باید با امضایی که فرد در بانک ثبت کرده، مطابقت داشته باشد. بانک بعد از رفع برگشتی چک، نسخه دوم را برای صادرکننده چک به نشانی که در بانک ثبت شده است، ارسال می‌کند.

وی با اشاره به نکات کلیدی فوق، در پایان سخنان خود افزود: این‌ها نکاتی به ظاهر ساده اما بسیار مهم بودند که افراد در زمان صدور چک بایستی مدنظر قرار دهند. چراکه یکی از مشکلات بزرگ در کشور ما موضوع چک است که با توجه به قوانین و مقررات مربوط به چک و عدم آگاهی مردم از قانون چک، موجب شده است که کلاهبرداری و صدور چک بلا محل و سوءاستفاده از چک زیاد شود. این وکیل دادگستری یادآور شد: چک مانند چاقویی با لبه تیز و برنده است که هم می‌توان از آن خوب استفاده کرد و هم می‌توان بد استفاده کرد. باید قبل از دادن دسته چک به یک فرد، قوانین و فرهنگ استفاده از آن را به طور کامل آموزش داد.

وی در خاتمه افزود: بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی و استفاده ناصحیح از چک به زندان افتاده‌اند و مشکلات جدی برایشان پیش آمده است. بسیاری از متهمان زندان‌ها را افرادی تشکیل می‌دهند که به سبب ناآگاهی از قانون چک، متأسفانه گرفتار شده‌اند.