صالح قاسمی در گفت‌و‌گوی اختصاصی با خبرنگار سپهرپیام:

ابربحران جمعیت آینده خوبی را برای همدان ترسیم نمی‌کند

سپهرپیام، گروه خبر - سمیرا گمار: صالح قاسمی گفت: استان همدان بحرانی‌ترین شرایط جمعیتی کل کشور را به خود اختصاص داده و به تعبیری امروز شرایط جمعیتی همدان بحران جمعیت نیست بلکه این استان در «ابر بحران» قرار گرفته و پیشتاز رکوردهایی است که آینده خوبی را برای این استان رقم نخواهد زد.

بیست و ششم شهریورماه سال جاری بود که دکتر بهرام عین‌الهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با حضور در استان همدان ضمن بررسی شرایط و وضعیت کرونا نسبت به کاهش جمعیت استان و تبعات آن به مسئولان هشدار داد. طبق گفته‌های وزیر، همدان از نظر جمعیتی در شرایط قرمز بوده و چهارمین استان کم‌جمعیت کشور است.

«جمعیت» کلیدواژه‌ای است که بسیاری از مناسبات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد؛ متأسفانه در حال حاضر وقتی صحبت از «جمعیت» می‌شود عموم مردم به چشم یک گزاره سیاسی به آن نگاه می‌کنند در حالی که افزایش یا کاهش جمعیت به طور مستقیم با معیشت، اقتصاد، امنیت و البته آینده یک جامعه ارتباط تنگاتنگ دارد و حاکمیت هر کشوری می‌تواند از این ابزار برای بهبود زندگی خود مردم و اقتصاد کشور استفاده کند.

امروزه در حالی که در کشورهای غربی، برنامه‌های گسترده‌ای برای افزایش جمعیت و تشویق خانواده‌ها برای فرزند‌آوری طراحی و اجرا می‌شود و در عین حال همین کشورهای غربی، نسخه کاهش جمعیت و کنترل موالید را برای کشورهای اسلامی و جهان سوم می‌پیچند!

متأسفانه با وجود اینکه ایران طی 30 سال گذشته بالاترین رکورد سرعت کاهش نرخ موالید در دنیا را از آن خود کرده، جمیعت کشورمان با سرعت فزاینده‌ای در حال مسن شدن است و حتی تأمین نیروی انسانی و مولد طی دهه‌های آینده با چالش جدی مواجه خواهد بود، ضمن اینکه اقدام عملی خاصی برای اصلاح رویه جمعیتی کشور صورت نگرفته است. با این اوصاف ماجرا زمانی اسفناک‌تر می‌شود که بدانیم همدان در این میان اوضاع خوبی ندارد و همه شاخص‌ها، حال ناخوش جمعیتی را در این استان نشان می‌دهند. باید دید آیا بعد از هشدار وزیر بهداشت در همدان، مسئولان باز هم به ابراز نگرانی بسنده می‌کنند یا اینکه به فکر راهبرد جدی برای این معضل خواهند بود؟ 

معضلی که در آینده نزدیک گریبان همه جامعه را خواهد گرفت.

با توجه آنچه در مقدمه ذکر شد، خبرنگار سپهرپیام گفت‌و‌گویی با نویسنده و پژوهشگر بیش از هفت جلد کتاب در حوزه جمعیت در کشور ترتیب داده است؛ آنچه در ادامه می‌خوانید نتایج آخرین پژوهش‌های وی درباره تحولات جمعیتی استان همدان است که می‌آید:

  53 هزار نفر کاهش جمعیت طی یک دهه!

وی در ادامه تصریح کرد: در حالی که در سال 1390 یک میلیون و 765 هزار نفر جمعیت ساکن استان همدان بوده‌اند، این عدد در سال 1400 به یک میلیون و 712 هزار نفر کاهش پیدا کرده است.

این جمعیت‌شناس اضافه کرد: در واقع با این کاهش رقم چشمگیر، شاهد این هستیم که طی یک دهه جمعیت استان همدان با کاهش حدود 53 هزار نفری روبرو بوده و پایین‌ترین نرخ جمعیتی کشور با نرخ رشد منفی 52 صدم درصد متعلق به استان همدان است.

 همدان رکورددار پایین‌ترین نرخ رشد منفی

قاسمی با ابراز نگرانی از اینکه منفی 52/0 درصد پایین‌ترین نرخ رشدی است که تاکنون در ایران در بین استان‌ها ثبت شده، اظهار کرد: از این جهت همدان رکورددار پایین‌ترین نرخ رشد منفی است و این یعنی ورود همدان به ابر بحران جمعیت!

وی در ادامه سخنان خود اعلام کرد: در استان همدان در حال حاضر حدود 43 درصد جمعیت، ساکن مناطق شهری هستند و 37 درصد ساکن مناطق روستایی. اما سال به سال جمعیت ساکن مناطق شهری در استان همدان بیشتر می‌شود و این افزایش جمعیت شهری به نفع تحولات خانواده و جمعیت در این استان نیست چراکه سبک زندگی در شهرها الزاما الگوی فرزندآوری را تغییر داده و منجر به کاهش جمعیت خواهد شد.

 همدان چهارمین استان سالمند کشور

قاسمی تأکید کرد: یکی دیگر از شاخص‌هایی که در استان همدان بسیار جای تأمل دارد موضوع سالمندی است؛ بر اساس آخرین داده‌هایی که موجود است استان همدان با 11.2 درصد جمعیت بالای 60 سال چهارمین استان سالمند ایران بعد از استان‌های گیلان، مازندران و استان مرکزی است، متأسفانه همدان به عنوان چهارمین استان سالمند کشور رکورددار بوده و این موضوع جای نگرانی دارد.

 اگر مسئولان کاری نکنند وضع از این هم بدتر خواهد شد

وی یادآوری کرد: با مرور این شاخص‌ها و توجه به این نکته که آمار موالید یعنی تعداد تولدهای ثبت‌شده در استان همدان از سال 93 به طور معناداری در حال کاهش است، می‌توانیم بگوییم استان همدان در شرایطی قرار گرفته که اگر طی پنج تا هفت سال آینده نظام مدیریت و برنامه‌ریزی استان فکری به حال شاخص‌های جمعیتی نکرده و با تحلیل درست متغیرهای مؤثر روی جمعیت استان به یک راهبرد درست نرسیده و اقدام عاجل صورت ندهند، در شاخص‌های جمعیتی وضعیت از این که هست بدتر خواهد شد و ای‌بسا پایین‌ترین نرخ رشد جمعیت که منفی 52/0 درصد است امروز به نزدیک منفی یک درصد هم تنزل پیدا کند.

  عدم استقرار صنایع در استان منجر به مهاجرت جوانان شده است

نویسنده کتاب جنگ جهانی جمعیت با بیان اینکه حدود پنج تا هفت سال به شدت برای ساختار جمعیتی استان همدان تعیین‌کننده خواهد بود، ابراز کرد: ازجمله موضوعات بسیار مهم در این رابطه مسئله اشتغال است، با توجه به آب‌وهوای سرد استان همدان و به واسطه عدم رونق صنایع کشاورزی و سایر صنایع در استان این مسئله باعث شده که نیروهای فعال و جوان از این استان مهاجرت کرده و در جست‌و‌جوی شغل در سایر استان‌های همسایه و یا در حاشیه کلان‌شهرهایی مثل تهران و برخی استان‌های دیگر ساکن شوند.

قاسمی افزود: این مسئله یک راهبرد جدی می‌طلبد که باید حتماً در استان دیده شده و نمایندگان مجلس، استاندار و البته کسانی که صاحب تریبون هستند با مردم و مسئولان طرح موضوع کرده و مطالبهگری کنند.

  بحران جمعیت در استان را جدی بگیرید

وی با مرور آمارها در این بخش، خاطرنشان کرد: درخواست من این است که نخبگان، اهل اندیشه، اهالی تفکر و هم‌اندیشی استان همدان آمارهای جمعیتی را با جدیت دنبال کنند و مسئولان به‌ویژه استاندار که وظیفه تشکیل شورای عالی جمعیت در استان بر عهده اوست و سایر نهادها و مجموعه‌های مذهبی، دانشگاهی، حوزه‌های علمیه، مبلغان، مروجان و همه دلسوزان استان مساله بحران جمعیت را در استان جدی بگیرند.

این جمعیت‌شناس عنوان کرد: امروز در آخرین فرصت‌های باقی‌مانده اصلاح ساختار جمعیت استان همدان قرار داریم و اگر مسئولان در این رابطه کوتاهی کنند این فرصت‌سوزی به هیچ‌وجه در تاریخ قابل چشم‌پوشی نخواهد بود.

  جنبش‌های مطالبه‌گری و تبیین مسئله به پا خیزند

قاسمی در پایان خاطرنشان کرد: امیدوارم جنبش مطالبه‌گری از مسئولان و همچنین جنبش تبیین مسئله و راهبردنگاری از بین نخبگان استان آغاز شده و در نظام مدیریتی استان جاری شود و دیدگاه‌های کارشناسی و تخصصی در این رابطه به‌درستی به کار گرفته شود تا هرچه سریع‌تر فاجعه‌ای که انتظار همدان را می‌کشد متوقف شود.

با توجه به آنچه در این خبر آمد و هشدار‌هایی که بر اساس آمارها و پژوهش‌ها متوجه مسئولان، نخبگان و افراد اثرگذار است به نظر می‌رسد همین الان هم دیر شده و باید هرچه سریع‌تر برای حل بحرانی که همدان در آن قرار دارد وارد گود شد.

باید دید مسئولان به‌ویژه استاندار همدان تا چه حد این هشدار‌ها را جدی گرفته و پس از ابراز نگرانی چه اقدامات کاربردی و اثرگذاری انجام خواهد تا بیش از این موجب نگرانی دلسوزان و صاحب‌فکران حوزه جمعیتی نشود.

انتظار می‌رود بعد از نگرانی وزیر بهداشت و آمارهایی که پژوهشگران جمعیت از وضع نابسامان جمعیتی استان ارائه داده‌اند شاهد اقدامات عاجل و اثرگذار باشیم.